Een snelle inkijk in het boeddhisme
Ik heb me nooit erg in religies verdiept, maar toen ik een paar maanden terug in Nepal was, trok het boeddhisme en ook hindoeïsme wel mijn aandacht. Een paar weken terug heb ik het boek Sapiens gelezen, dat een mooie kijk geeft op de mens. Hier kwamen ook wat inzichten in de verschillende religies aan bod, waaronder het boeddhisme. Ik vond het interessant en heb gedurende mijn leestocht wat aantekeningen gemaakt.
Mensen jagen rijkdom en macht na, ze verwerven kennis en inzicht, krijgen kinderen, bouwen huizen en paleizen. Maar de grap is, dat wat ze ook bereiken, verkrijgen en noem maar op, ze ook nooit écht tevreden zijn. Wie 1 euro heeft wil 2 euro’s. Wie een miljoen heeft wil twee miljoen. Wie een auto heeft, wil een grote, betere auto. Wie aan het werk is, wil hogerop komen en zich ontwikkelen. Ik zie het ook in mijn eigen carrière. Onze tijd zit boordevol ontwikkeling. Stilstand is achteruitgang. Je moet elke dag beter worden, beter zijn, nieuwe dingen proberen en noem maar op. Zelfs rijke en beroemde mensen zijn zelden tevreden. Ook zij worden geplaagd door onophoudelijke zorgen en bekommeringen. Ziektes, ouderdom, uitdagingen. Totdat de dood een einde maakt aan het mensenleven. Toch? Alles wat een mens vergaart, gaat dan in rook op. Het leven is een zinloze ratrace. Maar hoe ontkom je daaraan?
Siddhartha Gautama – de grondlegger van het latere boeddhisme – was diep getroffen door al het leed dat hij bij mensen om zich heen zag. Angst, frustratie, ontevredenheid. Emoties die een onlosmakelijk deel uitmaken van het menselijke leven. Hij leefde ongeveer 450 jaar voor Christus en werd geboren in Nepal. Het intrigeerde hem en hij ging op zoektocht naar de oorsprong van het leed. Hij mediteerde zes jaar op de essentie, de oorzaken en remedies voor de menselijke smart. Uiteindelijk kwam hij tot het besef dat leed niet wordt veroorzaakt door pech, sociale onrechtvaardigheid of goddelijke grillen. Leed wordt veroorzaakt door de gedragspatronen in je eigen geest. Wat de geest ook ervaart, hij reageert meestal met begeerte. Begeerte is een sterke wens of hunkering naar een persoon, object of situatie. En dat gaat altijd samen met ontevredenheid. Als de geest iets onaangenaams ervaart, hunkert het om daar vanaf te komen. Andersom geldt dat ook: als de geest iets fijns ervaart, dan wil het dat fijne gevoel behouden. En aansterken. Links of rechtsom was zijn conclusie dat de geest daardoor altijd rusteloos is. Gautama ging vervolgens op zoek naar een manier om die vicieuze cirkel te doorbreken. De oplossing zag hij liggen in het nemen van de dingen, zoals ze zijn. Als je dat bereikt, dan is er geen leed. De geest kent dan geen hunkering meer. Als je verdriet voelt zonder te hunkeren dat het verdwijnt, blijf je verdriet voelen, maar je leidt er niet aan. Ik heb dat zelf soms als pap en mam heel dichtbij komen. Het voelt heel intens en verdrietig, maar fijn tegelijk. Dat is een gekke gewaarwording en het is net of de tijd stil staat. Die momenten heb ik zelf niet vaak. Maar ik weet wel dat ik ze heb, en dat is ook weer fijn op zich. Het is merkwaardig dat deze rijkdom kan schuilen in verdriet. Het is overigens erg moeilijk om een geestestoestand te bereiken, waarin je dingen accepteert zonder iets anders te verlangen. Gautama ontwikkelde hiervoor een reeks meditatietechnieken. Hij instrueerde zijn volgelingen niet te doden, ontucht te plegen, te stelen, aangezien zon handelingen altijd het vuur van verlagen naar macht, sensueel genot, rijkdom aanwakkeren. Als het vuur helemaal is gedoofd, en verlangens zijn vervangen door een staat van volmaakte tevredenheid en sereniteit heet dit ‘nirvana’. Letterlijk betekent dit ‘het doven van het vuur’. Gautama bereikte de volledige verlichting en ging sindsdien door het leven als Boeddha, oftewel de Verlichte. Boeddha betekent letterlijk ‘hij die wakker is’. Hij vatte zijn leer samen in één enkele wet: we lijden omdat we verlangen – de enige manier om volledig bevrijd te zijn te worden van alle leed is volledige bevrijding van alle verlangens en de enige manier om dit te bereiken is het trainen van de geest om de werkelijkheid te ervaren zoals die is. 99% van alle boeddhisten bereikt dit nooit.
Bij het lezen ervan kwam er een gedachte bij me op die me op dat moment wel intrigeerde. Als je dit nirvana zo erg najaagt, dan ben je eigenlijk ook een verlangen aan het nastreven. Oftewel een lusteloze geeft. Voor je het weet zit je al gevangen in die cirkel. Het verbaast me dan ook iet dat 99% van de boeddhisten dit level niet bereikt. Ik denk niet dat het mij ooit zou lukken. Daar ben ik te lusteloos voor.
