El magnífico Chichén Itzá

El Castillo, de piramide van Kukulcán, het heiligdom aan hem gewijd, is de grootste piramide in Chichén Itzá. Het volgende gebed tot de Gevederde Slang is overgeleverd: “O machtige god die hemelslang en [wereld]bewaarder zijt, wil afdalen tot uw rijksgroten en hen omwikkelen met uw vederpracht!” Kukulcan – in het Nederlands betekent dit gevederde slang – was een god van de Maya’s.

Chichén Itzá. Ooit wel eens van gehoord, toch? Ik heb thuis bij mijn grote, witte eettafel een grote afdruk hangen van de bekende piramide van Kukulcán, die staat in het oude Mayadorp wat Chichén Itzá heet. Hier ben ik in 2012 geweest tijdens een prachtige rondreis door Mexico en Guatemala. En een stukje Belize niet te vergeten. Het was één van de afsluiters van de reis. En eentje om niet te vergeten, want de piramide die er staat is adembenemend. De stad ligt in het noorden van de grote, Mexicaanse staat Yucatán en was een belangrijke stad in het Mayatijdperk. Overigens niet van begin af aan. Volgens de legendes werd de stad in het jaar 987 gesticht, maar vermoedelijk is de stad al wat ouder.

De bronnen van de Itzá

Chichén Itzá bleef een belangrijk religieus centrum tot ongeveer 1200. En tegenwoordig is het een flinke toeristische trekpleister. Elk jaar wordt de stad bezocht door ongeveer 1,2 miljoen bewoners. De stad werd in 1850 ontdekt door archeologen en staat sinds 1988 genoteerd op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. En er is meer… want op 7 juli 2007 werd de grote piramide – El Castillo – opgenomen als één van de nieuwe wereldwonderen. Om te leven in de stad had men water nodig. En de voorziening van dat water was een groot probleem. De maya’s waren aangewezen op ondergrondse bronnen die gevormd waren door het instorten van stukken kalksteen. De naam Chichén betekent dan ook ‘de bronnen van’. De belangrijkste bron was de Heilige Cenote. Deze bron kun je bezichtigen en is immens met een diameter van 60 meter en een diepte van 35 meter. Niet invallen dus. Het was niet alleen water om te overleven, maar ook om te eren. De Maya’s brachten hier namelijk offers aan de regengod. De gids vertelde ons dat er talloze botten op de bodem liggen. De offers bestonden namelijk uit kinderen en jong volwassenen die onder andere met goud in de bron geworpen werden.

El Castillo

Vrij vertaald: het kasteel. Dé centrale plek van de stad. Het is het bekende Mayamonument ter wereld. Het maffe aan El Castillo is dat het niet alleen een piramide is, maar ook gelijktijdig een kalender. De Maya’s waren namelijk buitengewoon goede astronomen. De piramide bestaat uit 18 niveaus. De Maya’s telden in die tijd 18 maanden in een jaar. Het aantal treden telt samen met het bovenste plateau 365. Yes, inderdaad wat je denkt: het aantal dagen van een jaar. Ook in de Mayakalender. Ook heeft de piramide in totaal 52 vlakken op de zijkant. Dit staat in de Mayakalender gelijk aan het aantal jaren in een eeuw. Muy rico! De trappiramide toont de nauwkeurigheid en het belang van de astronomie van de Maya’s en de sterke invloed van de Tolteken – een beschaving die van de tiende tot de twaalfde eeuw een groot deel van Centraal-Mexico domineerde. De Tolteken vielen in het jaar 1000 binnen en wakkerden een fusie van de twee culturele tradities aan. Het ongelofelijke aan de piramide is dat twee keer per jaar – op de lentepunt en de herfstpunt (bij ons is dat 21 maart en 21 september) – iets laat zien. Er valt dan namelijk een schaduw in de vorm van een slang op de piramide. Wanneer de zon daalt, glijdt deze schaduwachtige slang van circa 34 meter van de treden af en vormt hij uiteindelijk een geheel met de slangenkop van steen die zich onder aan de piramide bevindt. Hoe kun je dat nu bedenken én bouwen in het jaar 1000? Dit verschijnsel trekt ieder jaar honderden bezoekers van over de hele wereld. De slang is – rara – een verwijzing naar Kukulcan. Mogelijk is de opdracht tot het bouwen van de piramide door hem persoonlijk gegeven. Dat wil zeggen door Topiltzin Quetzalcoatl, de Tolteekse heerser van wie men vermoedt dat hij later als Kukulcan als god is vereerd.

Het grote balspeelveld van circa 90 meter lang!

Juego de Pelota

Dit balspeelveld is me echt bijgebleven. De uitgestrektheid van het veld, maar bovenal de beloning voor het winnende team! De aanvoerder werd namelijk geofferd, zo zei de gids en blijkt ook later uit artikelen die ik op internet heb gelezen. Het veld is omgeven door schuinen muren, verticaal aan de binnenkant, maar van buiten naar beneden gekanteld. Elk van de noordelijke, zuidelijke en oostelijke zijden ondersteunt tempels die waarschijnlijk werden gebruikt voor rituelen op de dagen dat de heilige spelen werden gespeeld. Het veld is groot: ongeveer 90 meter lang.

Illustratie van het balspeelveld

Bij het betreden van het balveld worden bezoekers getroffen door de uitstekende akoestiek van het stadion en de omliggende tempels. De panelen langs de zijwanden zijn versierd met scènes uit het balspel en zijn spelers. Een van de scènes, de onthoofding van een speler in het middenveld getuigd door de spelers van beide teams, is een van de meest dramatische voorbeelden van Maya-kunst. De scène illustreert niet alleen de gruwelijkheid waarmee de spelers worden geconfronteerd, maar ook het heilige belang van het spel. Er werd ooit gedacht dat de verliezers voorbestemd waren om te sterven, maar nieuwe theorieën zijn voorgesteld door onderzoekers. Sommigen denken dat de kapitein van het winnende team is opgeofferd sinds de triomf van zijn team hem een ​​passend offer voor de goden maakte. Een essentieel onderdeel van het balspel zijn twee stenen scoringsringen die zijn versierd met slangen en zich bevinden op twee wanden van het balspeelveld. Niemand weet precies hoe het spel werd gespeeld, maar wat men denkt is dat de spelers hier probeerden een bal van 5,4 kilo door de ringen te gooien. Het balspel had duidelijk een religieuze betekenis. In het scheppingsverhaal van de Maya’s, de Popol Vuh, spelen de goddelijke tweelinghelden ditzelfde spel voor hun leven tegen de heren van de onderwereld.

Zo, zomaar een verhaaltje over de bekendste Mayastad ter wereld: Chichén Itzá. Een plek om zeker eens te bezoeken in je leven! Over en uit.