Ingezoomd op een aantal beschavingen, culturen, volkeren enzo

De afgelopen jaren heb ik best wel een stuk van de wereld gezien. Al staat het totaal in het niets van wat er allemaal te zien en te leren is. Zo ben ik in Mexico en Guatemala geweest en heb het oude rijk van de Maya’s gezien. Of in Egypte in 2010 waar ik de macht van de piramides heb gevoeld. Of in Luxor en Karnak in het zuiden, waar de tafel van Alexander de Grote staat die uiteindelijk een einde heeft gemaakt aan het Egyptisch rijk. In 2016 stond ik nog op de Machu Picchu en heb ik geleerd over de Inca’s. Ooit wil ik nog eens naar Angkor Wat in Cambodja dat uit de grond is verrezen in de tijd van het Khmer-rijk. En vroeger, ja vroeger, toen ik nog heel klein was, was ik erg gefascineerd door de oude Romeinen. Ik verzamelde fossielen en ben wel eens met pap naar Romeinse opgravingen gegaan. Reden temeer om dit artikel te schrijven. Al schrijf ik dit artikel vooral omdat ik me erin wil verdiepen en het op deze manier heel erg goed gaat!

Ik heb pas trouwens nog een artikel geschreven over de tijdslijn van onze beschaving. Leuk totaalbeeld, hier te lezen.

Het Oude Egypte (3300 – 332 voor Christus)

De geschiedenis van Egypte begint in in 3300 voor Christus en eindigt in 332 voor Christus. Deze periode wordt het Oude Egypte genoemd, is ontstaan langs de Nijl en wordt opgevolgd door de periode van Macedonisch Egypte en het Ptolemeïsche rijk (332 – 30 voor Christus) – wanneer Egypte werd veroverd door Alexander de Grote. Het Oude Egypte wordt ook wel het faraonisch Egypte genoemd. In de geschiedenis wordt betwist welke koning Egypte heeft gesticht tot één rijk. Dat zou koning Narmer zijn geweest rond 3100 voor Christus, waar anderen zeggen dat het koning Menes was in 3032 voor Christus. Over het leven van Menes is veel onzeker: experts zijn het er niet over eens en het kan zomaar zijn dat Menes dezelfde persoon is als farao Narmer. In elk geval hebben historici de 27 eeuwen vanaf Menes verdeeld in periodes, waarin Egypte soms verenigd was in één rijk. maar soms ook niet.

Dankzij de Nijldelta was het mogelijk om langs de rivier gewassen te kweken. Boeren konden in dit gebied hierdoor al snel veel welvaart vergaren. Vanwege de rivier wordt Egypte ook wel ‘het geschenk van de Nijl’ genoemd. Naast een vruchtbare bodem, zorgde de rivier ook voor een bron van vissen en wilde dieren en maakte de Nijl het mogelijk voor de Egyptenaren om met andere landen handel te drijven. Religie was een belangrijk onderdeel van de Egyptische cultuur. Vele beslissingen van de Egyptenaren werden dan ook beïnvloedt door voortekens van deze goden. De belangrijkste van de Egyptische goden was de oppergod Ra. Ra was namelijk de god van de zon het leven. Iedere avond stierf de zonnegod namelijk wanneer deze onderging en kwam de volgende morgen weer tot leven. Ra werd bovendien gezien als de vader van de farao’s. De farao’s op hun beurt hadden de status van levende goden. Hierdoor werden de farao’s aanbeden en was hun wil wet.

De wetenschap van de Egyptenaren was zijn tijd al ver vooruit. Er was zelfs een god van de mathematica en de astrologie, Thoth. De locaties van tempels werden zelfs gebouwd aan de hand van een hoog begrip van de sterrenbeelden. Ook de artsen van het oude Egypte waren al zeer bekwaam in het opereren van zieke Egyptenaren. Sommigen sloten zich aan bij het priesterschap, waarin zij de godin Sekhmet dienden, de godin van de ziektes, genezingen en artsen. In de gunst van de goden voerden artsen amputaties en eenvoudige chirurgische ingrepen uit. Zij gebruikten hiervoor zagen, messen, boren, haken en tangen. Maar de uitgestrekte kennis van de artsen bleef toch beperkt tot de buitenkant van het menselijk lichaam. Lijken waren heilig ; zij mochten niet bestudeerd of ontleed worden (vandaar het mummificatieproces). De balsemers waren priesters van de god Anubis en waren volledig gescheiden van de medische wereld (Anubis was de beschermheer van de balsemers en de beschermer van de graftombes). De kennis van de wetenschap is later via de Grieken en Romeinen over de rest van Europa verspreid.

Wie leefde wanneer? De Grote Piramide van Gizeh is het grafmonument van farao Cheops, die regeerde van 2589 tot 2566 voor Christus (het Oude Rijk). Cheops was de tweede heersen van de vierde dynastie van het Oude Rijk. Cheops wordt ook wel aangeduid als Chufu of Choefoe. Wanneer men precies begon met de constructie is onduidelijk, maar naar alle waarschijnlijkheid werd het project afgerond omstreeks 2560 voor Christus. De eerste vrouwelijke farao Hatsjepsoet (ik heb haar tempel bezocht in 2010 toen ik in Egypte was) regeerde ongeveer 22 jaar in de 18e Dynastie – het Nieuwe Rijk. Ze regeerde niet alleen een aanzienlijke tijd, ze toonde zich ook capabel in het gebruik van propagande en het herstel van handelsbetrekkingen.  Haar stiefzoon en latere opvolger Thoetmozes III liet veel verwijzingen naar Hatsjepsoet uit de annalen schrappen. Andere bekende farao’s van het Nieuwe Rijk zijn Toetanchamon, Seti I, Ramses II en Ramses III.  Toetanchamon bijvoorbeeld was rond 1330 voor Christus ongeveer 10 jaar farao van Egypte. Onder deze zoon van Achnaton keerde Egypte terug naar de verering van de traditionele goden, inclusief oppergod Amon. Hij was 19 jaar oud toen hij stierf en over de oorzaak hiervan is tegenwoordig nog veel onduidelijk. Toetanchamon is vooral bekend door de ontdekking van zijn vrijwel ongeschonden graf in 1922 door de Brite archeoloog Howard Carter. Zijn graf ligt in het Dal der Koningen nabij Luxor en kent de aanduiding DK 62. Zijn prachtige dodenmasker ligt tegenwoordig in het Egyptische Museum in Cairo .

Egypte kan hoogover verdeeld worden in Opper-Egypte en Neder-Egypte. Neder-Egypte is het meest noordelijke deel van het Oude Egypte dat zich uitstrekte van het gebied net ten zuiden van het huidige Caïro tot aan de Nijldelta in Alexandrië. De farao’s zijn bekend om hun piramides. Opper-Egypte is zuidelijke deel van Egypte dat zich uitstrekt vanaf het huidige Caïro tot aan de eerste cataract. Het is er vele malen warmer dan in Neder-Egypte. Als begraafplaats springt hier de Vallei der Koningen en Vallei der Koninginnen in het oog. Opper-Egypte is één-op-één gerelateerd aan het Nieuwe Rijk.

De Maya’s (2000 voor Christus – 700 na Christus)

De geschiedenis van de Maya’s begint al vanaf het jaar 2000 voor Christus. De beschaving lag in Midden-Amerika en het rijk strekte zicht uit van Yucatán in Mexico tot het zuidoosten van Mexico, delen van het huidige Guatemala, Belize, Honduras en El Salvador. De term Maya wordt gebruikt als overkoepelende benaming voor 29 inheemse volkeren uit dezelfde regio, die dezelfde culturele en taalkundige achtergrond hebben. De periode dat de Maya’s qua omvang van het rijk op hun hoogtepunt waren, ligt tussen 250 na Christus tot het jaar 900. Deze periode wordt ook wel de Klassieke Periode genoemd. Op dit moment leven er nog steeds Maya’s voort in Midden-Amerika, mensen die via de bloedlijn afstammen hun Maya-voorouders. De Maya’s waren een ‘aggressief’ volk en maakte oorlog met volkeren in omliggende landen. De Maya’s hadden echter ook onderling strijd, omdat ze in aparte stadstaten leefden met elk een eigen leider. Er waren vele stadstaten, zoals Chichén Itzá (Mexico), Tikal (Guatemala), Uxmal (Mexico) en Copán (Honduras). De stadstaat Tikal in Guatemala had rond z’n hoogtepunt rond het jaar 700 zo’n 60.000 inwoners en was daarmee de grootste stad van het Rijk.

De Maya’s waren hun tijd ver vooruit. Ze legden akkers aan waarop ze groenten verbouwen. Mais was een belangrijk product en er werd geloofd dat de goden de mens van mais hadden gemaakt. Ook was de Mayabeschaving ver ontwikkeld op het gebied van astronomie, het schrift en wiskunde. Zo hadden ze hun volledig eigen ontwikkelend schift, waarbij beelden werden gebruikt – een soort van hiërogliefenschrift. De Maya’s deden zeer nauwkeurige, astronomische metingen, waarmee ze hun eigen kalender maakten. Deze was in het jaar 2012 nogal in het nieuws, omdat de voorspelling was dat op 21 december van dat jaar de wereld zou vergaan. De Mayakalender bestaat uit een stelsel van tijdrekeningen die gezamenlijk iedere dag vanaf het begin van de huidige kringloop (startend bij 11 augustus 3114 voor Christus) van een eenduidig kenmerk voorzien.

De Inca’s (1200 – 1532 na Christus)

De Inca’s waren een indianenvolk dat vanaf de dertiende eeuw leefde in een gebied rondom hun hoofdstad Cuzco in het huidige Peru en oorspronkelijk afkomstig was uit de streek rond het Titicacameer. Vanaf het jaar 1438 begonnen de Inca’s onder leiding van Pachacuti (de negende Inca-heerser, de Sapa Inca) aan een ongekende expansie in het moeilijk begaanbare Andesgebied. Tachtig jaar laten strekte het gebied van de Inca’s zich uit van het zuidelijke puntje van Colombia tot het noordwesten van Argentinië en Chili, over een lengte van 4000 kilometer. Daarmee was het Inca-rijk in territoriaal opzicht het grootste ter wereld. Schattingen van de bevolkingsgrootte variëren tussen de 7 en 12 miljoen.

Kenmerkend voor het Inca-rijk was de hoge mate van politieke en culturele integratie, waarbij de Sapa Inca als absolute heerser de bindende factor was. Geholpen door een omvangrijk wegennetwerk hielden de Inca-heersers hun rijk onder controle. Hun religie, gebaseerd op de verering van de zonnegod Inti, verspreidde zich over het hele rijk. Dat gold ook voor hun taal, het Quechua, en culturele uitingen als weefpatronen en aardewerk. Met behulp van dwangarbeid realiseerden de Inca-heersers grootschalige bouwwerken, waarvan Machu Picchu het bekendste voorbeeld is. De Inca’s kenden geen formeel schrift, maar via geknoopte touwen (quipu’s) werden wel boodschappen doorgegeven. Het is opmerkelijk knap dat de beschaving zich ontwikkelde in op een hoogte van 3000 tot 4000 meter geleden Andesgebied. Dit was alleen mogelijk door uitwisseling van producten tussen de ecosystemen van het hoogland, lager gelegen gebieden en de kuststrook van de Stille Oceaan. Het Andesgebied is overigens één van de weinige gebieden in de wereld waar zich zelfstandig een landbouwbeschaving heeft ontwikkeld.

De ontdekking van Amerika in 1492 door Columbus leidde uiteindelijk tot de val van het rijk. De Spaande conquistadores gijzelden de Inca-heerser en verlamden daarmee het rijk. Echter, vanwege de goddelijke status van de heerser durfden zijn onderdanen aanvankelijk geen verzet tegen zijn overwinnaars bieden. Het duurde nog tot 1572 voordat de Spanjaarden definitief de Inca’s hadden overwonnen.

De Romeinen (753 voor Christus – 464 na Christus (westelijke Rijk) en 1453 (oostelijke Rijk)

Imperium Romanum! Wegen, geld, sieraden, lezen en schrijven, stenen huizen en een leger kennen we allemaal van de Romeinen. In Europa begon het Romeinse Rijk, gecentreerd in het hedendaagse Italië, in de 7e eeuw voor Christus. In de 3e eeuw voor Christus begonnen de Romeinen hun grondgebied uit te beiden door veroveringen en allianties. De stichting van Rome zelf is niet aangetoond, maar men zegt dat dit is gebeurd in 753 voor Christus. Ze hadden in die tijd concurrentie van de oude Grieken. In de 2e eeuw voor Christus versloegen ze de Grieken en namen de Romeinen de macht over op alle kolonies die voorheen van de Grieken waren. Het duurde echter wel enkele eeuwen voordat ze alle Griekse kolonies in handen hadden. Egypte werd pas rond 30 voor Christus veroverd. De laatste Grieks-Egyptische koningin in Egypte was Cleopatra VII.

Rome werd eerst geregeerd door koningen (het Romeinse Koninkrijk), daarna werd het geregeerd door de senaat en consuls (de Romeinse Republiek) en tot slot waren de keizers de baas (het Romeinse Keizerrijk). Kijkend naar de keizers die het Romeinse Rijk heeft gehad, stierven maar weinig van hen onder normale omstandigheden. Vergiftiging, moord en foltering kwamen voor door samenzweringen, koelbloedige complotten en listige daden. Dit alles ging samen met de laatste levensdagen van de machtigste heersers in de wereldgeschiedenis.

Caesar. In 60 voor Christus sloten Caesar, Crassus, en Pompeius een verbond, bekend als het Eerste Triumviraat, oftewel driemanschap. Ze hielpen elkaar om zo veel mogelijk macht te krijgen. Caesar werd in 59 voor Christus met behulp van Pompeius en Crassus consul en door middag van een oorlog in het jaar 58 baas (praetor) van de Romeinse provincie in het zuiden van Frankrijk. Toen begon Julius Caesar de Gallische Oorlog, waarbij Frankrijk, België en Zuid-Nederland werden veroverd. Caesar werd hierdoor mateloos populair, en er werd zelfs twintig dagen lang feest gevierd ter ere van hem. Het Eerste Triumviraat was inmiddels uit elkaar gevallen doordat Crassus omkwam bij een veldslag in het Midden-Oosten. Caesar en Pompeius waren geen vrienden meer van elkaar. Toen Caesar’s termijn als praetor afgelopen was beval de senaat, aangespoord door Pompeius, hem om naar Rome terug te gaan en zijn leger te geven aan de volgende praetor van Gallië. Caesar was echter bang dat de senaat hem zou oppakken omdat ze bang voor hem waren. Caesar stak dus met een legioen de rivier de Rubicon over, die de grens was tussen Caesar’s gebied en Pompeius’ gebied. Toen hij dit deed werd Caesar uitgeroepen tot vijand van de staat en werd Pompeius dictator, om Rome te beschermen. Zo begon de Burgeroorlog tussen Pompeius en Caesar in 49 voor Christus.

Caesar marcheerde met zijn leger richting Rome en tot de verbazing van de senaat liepen bijna alle steden in Noord-Italië gelijk over naar Caesar’s kant. De steden die niet overliepen werden ingenomen, en de senaat werd bang. Zij vluchtten met Pompeius en enkele legioenen naar Griekenland. Ondertussen nam Caesar heel Italië over en stelde in Rome zijn vrienden Marcus Antonius en Lepidus aan als heersers. Bovendien zette hij de senaat vol met zijn medestanders. Daarna ging Caesar naar Spanje, waar hij een groot gebied innam en nog meer soldaten, waaronder een legioen van Pompeius dat in Spanje was gevestigd, bij zijn leger voegde. Vervolgens trok hij naar Griekenland om tegen Pompeius te vechten. Hij verloor echter de eerste slag, de Slag bij Dyrrachium, door een verrassingsaanval van Pompeius. Maar daarna kwam de Slag bij Pharsalus. Caesar won en bijna heel Pompeius’ leger werd vernietigd. Pompeius wist te ontkomen en vluchtte naar Egypte. De koning van Egypte was Ptolemaus XIII. Hij was getrouwd met de beroemde Cleopatra, maar had ruzie met haar, waardoor Cleopatra weggestuurd was uit het paleis Ptolemaus XIII wilde bevriend raken met Caesar, en toen Pompeius aankwam in zijn paleis liet Ptolemaus hem gelijk onthoofden. Caesar was niet blij dat Ptolemaus zich met de oorlog ging bemoeien. Bovendien had Caesar Cleopatra al ontmoet. Ze waren verliefd geworden en Caesar wilde Cleopatra helpen met het terugkrijgen van haar macht. Daarom begon Caesar een oorlog tegen Ptolemaus. Hij won deze uiteindelijk met behulp van versterkingen uit Syrië. Ptolemaus XIII stierf, en Cleopatra werd de nieuwe Farao. Maar ondanks de dood van Pompeius, was de oorlog nog niet afgelopen. Pompeius had nog veel aanhangers. Caesar won daarna veldslagen in Pontus (In Turkije) en Noord-Afrika. De beslissende slag vond plaats in 45 voor Christus, bij de Spaanse plaats Munda. Daar stonden twee legers van wel vijftigduizend soldaten tegenover elkaar. Caesar won de slag. Al Pompeius’ generaals en ook een van zijn zoons kwamen om.

Caesar ging terug naar Rome, als machthebber van het gehele Romeinse Rijk. Hij benoemde zichzelf tot consul en liet de senaat hem uitroepen tot ‘Dictator voor het Leven’. Caesar maakte enkele veranderingen aan het Romeinse Rijk. De maand Quintilius werd hernoemd tot Juli, naar Julius Caesar, en Caesar veranderde de kalender naar de Juliaanse Kalender. Deze leek heel erg op de kalender die wij nu hebben, met 365 dagen in 12 maanden, en met elke vier jaar een schrikkeldag. Caesar liet de steden Carthago en Korinthe, die allebei verwoest waren, herbouwen. Hij had ook plannen voor de verovering van de Parthen, Scythen, en Daciërs, om het rijk uit te breiden, en wilde gigantische tempels, theaters, en bibliotheken laten bouwen. Maar dit kon allemaal niet doorgaan. Op 15 maart, in het jaar 44 voor Christus, werd Julius Caesar vermoord door een groep boze oud-senators onder leiding van Brutus en Cassius. Zij vonden dat Caesar zich gedroeg als een koning, en waren boos dat zij geen macht meer hadden. Toen Caesar de senaat inliep voor een vergadering staken ze hem 23 keer, en Caesar stierf.Het volk was woedend dat Caesar was vermoord en brandde de huizen van Brutus en Cassius plat. Zijn vriend Marcus Antonius greep de macht. Caesar had in zijn testament echter gezegd dat Caesar’s achterneef Octavianus de volgende machthebber moest zijn. Dit leidde tot een nieuwe burgeroorlog, die van 44 tot 31 voor Christus duurde (bron: wikikids.nl). Na Julius Caesar hebben de senaat en de consuls nooit meer de macht gehad in het Romeinse Rijk. Er begon een korte oorlog die Octavianus uiteindelijk zou winnen – Octavianus veranderde zijn naam later in Augustus (wat de Verhevene betekent). Hij werd de eerste keizer van het Romeinse Rijk.

Tegen de tijd van de eerste keizer Augustus had Rome de heerschappij over het grootste deel van de Middellandse Zee. Vanaf 57 voor Christus was met begonnen met het veroveren van Nederland. Het Rijk bleef groeien en beheerste uiteindelijk een groot deel van Engeland en Mesopotamië. Ook hadden de Romeinen Frankrijk, België en Duitsland veroverd. Het grootst was het Romeinse Rijk ten tijde van keizer Trajanus en telde op het hoogtepunt waarschijnlijk zo’n 60 miljoen Romeinen. Het jaar 395 was een rampzalig jaar in de rijke geschiedenis van de Romeinen. Ze moesten dit jaar hun rijk opsplitsen, omdat het westen werd aangevallen. Op dat moment was er een westerse en oostelijke regio met meestal afzonderlijke keizers. Het westerse rijk viel in 476 na Christus onder Germaanse invloed. Het oostelijke rijk – ook wel Byzantijnse rijk met hoofdstad Constantinopel – bleef nog duizend jaar bestaan totdat Constantinopel (het huidige Istanbul) in 1453 door het Ottomaanse Rijk werd veroverd.