Ayrton Senna
In het midden van het seizoen 1994 ben ik formule 1 gaan kijken. Ik was toen 10 jaar oud en de sport trok mijn aandacht. Snelle auto’s, rondjes rijden, coureurs ontdekken, racen… Ik kan me nog goed herinneren dat ik een eerste raceweekend keek toen pap, mam, Aniek en ik in de oude stacaravan waren die stond op de camping in Sevenum waar we vaker waren. Met een kleine tv waar Eurosport op was, volgens mij nog met zo’n ouderwetse antenne. Die trouwens ‘gewoon goed’ werkte. Vooral die groen-blauwe Benetton-Ford van Schumacher trok mijn aandacht. Sindsdien ben ik altijd voor Schumacher geweest. En voor Jos natuurlijk in die tijd en de laatste jaren voor zoon Max. Maar was ik een paar jaar eerder geboren en was ik iets eerder naar formule 1 gaan kijken, dan was zeker Ayrton Senna mijn idool geweest. Een puur mens met het hart op de plek waar het hoort. No nonsense, niks van doen met politieke dingen en iemand met zorg voor de ander.
Vanmiddag heb ik op Netflix zijn documentaire gekeken – die ik trouwens een paar jaar geleden ook heb gekeken. Het heeft me maar weer eens wat dingen bijbracht. Mooie mensen kunnen vroeg sterven, door je hart te volgen krijg je mooie dingen voor elkaar en ook rivalen kunnen elkaar respecteren – ook als is dat op het moment zelf soms mijlenver weg. Alles is maar weer eens zo relatief, zo blijkt. Senna was 34 jaar jong toen hij op 1 mei 1994 om het leven kwam toen zijn Williams-Renault niet meer naar links stuurde in de bekende Tamburello-bocht. Een heftige crash in de muur volgde die de hele rechterhelft van de Williams lamlegde. Ik ben ook 34 jaar nu. Niet dat ik hier normaal zoveel aandacht aan besteed, maar het zette me wel even aan het denken toen ik groot ’34’ op mijn televisie zag verschijnen.
Toen ik ergens halverwege het seizoen ’94 inprikte wist ik niet hoe het daarvoor was in de formule 1. De sport had datzelfde seizoen namelijk één van zijn grootste idolen verloren en daarmee had de formule 1 ook veel van zichzelf was verloren. Zijn dood zorgde voor veel opschudding in de sport en resulteerde in een hele reeks veiligheidsmaatregelen. Dokter Sid Watkins- ook goede vriend van Senna – werd aangewezen als leider om de sport veiliger te maken. En dat is met een terugblik nu in 2019 heel erg gelukt. Bijvoorbeeld met de introductie van de lelijke halo vorig seizoen. Max is er geen fan van, het ziet er ook niet uit, maar het beschermt wel één van de grootste kwetsbaarheden van de coureur: zijn hoofd. En uiteindelijk ben je er al binnen een goede kwalificatie aan gewend.
De Ayrton Senna van begin jaren ’80 was een groot talent. Geboren in het jaar 1960 en voor het eerst in het seizoen 1984 in een formule 1 auto. Allereerst als testcoureur van Williams, maar startend op de grid in een Toleman. Memorabel was zijn regenrace in Monaco – de eerste keer dat hij er überhaupt reed. In die dagen had je nog geen computersimulaties om te oefenen. Ayrton maakte in die race furore en eindigde als tweede achter Prost. Het regende heihard en de race werd stilgelegd. Was dat niet gebeurd, dan had hij waarschijnlijk zijn eerste race gewonnen. In een auto die geen winner was. Ayrton werd beter en beter en het duurde enkele jaren voordat hij klaar was voor het avontuur bij McLaren. Het beste team op dat moment. Met een Honda-motor. Daar ontpopte hij zichzelf als een rasechte kampioen, maar ook als een bijzonder persoon. Senna zei altijd dat hij een hekel had aan politiek, maar was er zelf ook wel goed in. Zijn teamgenoot was destijds drievoudig kampioen Alain Prost. De twee beste coureurs in het beste team. Dat is op voorhand vragen om problemen toch? Zo gezegd, zo gedaan. Het werden problemen. Dat gebeurde pas echt in het seizoen 1989, waar Senne daarvoor zijn eerste kampioenschap op zijn naam had geschreven door memorabel te winnen in Suzuka.
De strijd met Prost knalde in 1989 uit z’n voegen. De twee coureurs ontwikkelden zowel op als naast de baan verschillende conflicten, wat resulteerde in een crash tussen de twee strijders tijdens de Grand Prix van Japan. Prost en Senna reden in de laatste chicane voor start-finish tegen elkaar aan. Prost viel uit, maar Senna kreeg (met hulp) zijn McLaren aan de praat, zigzagde zich door de uitrijstrook en won daarna de race. Maar het was ‘overtreding van het reglement’, aldus de grote FIA-baas die ook een Fransman was en dikke vriendjes was met Alain Prost. Erg omstreden (let wel, dit is mijn mening) en een emotionele knauw voor Ayrton. Senna werd na afloop van de race gediskwalificeerd vanwege gevaarlijk rijden en het veroorzaken van de crash met Prost. Prost en Senna waren al geen vrienden en vanaf dat moment al helemaal niet meer. Doodongelukkig ging de Braziliaan de winter in. Hoe kon iemand hem zo behandelen? Voor Prost was de situatie zodanig onhoudbaar dat hij vertrok naar Ferrari. Een jaar later, weer in Japan, won Senna de kwalificatie en werd Prost tweede. Na de kwalificatie werd besloten om de startopstelling voor de race te veranderen. Senna zou starten vanaf pole, maar wel op het vuile gedeelte van de baan. Dat jaar ramde Senna zijn rivaal Prost in de eerste bocht van de baan af en pakte zo de titel, maar de manier waarop viel hem zwaar. Het was niet op de juiste manier, ondanks dat het zijn revanche was. Soms was hij bikkerhard, maar eigenlijk was hij één van de meest zachtaardige personen. Twee gezichten. Hard in het gevecht, maar met het hart op de juiste plaats. Zijn stichting – die na zijn dood is opgericht – was een wens van Ayrton en hij vertelde erover tegen zijn zus voordat hij in 1994 naar Europa afreisde. Het was geen PR-stunt, maar gemeend. Zijn manier om Brazilië, waar veel armoede en ontevredenheid heerste, iets terug te geven.
Toen Senna in 1994 aankwam in Imola voelde hij het begin van iets verschrikkelijks. Eerst crashte landgenoot Rubens Barrichello zwaar op de vrijdag. Met veel geluk stapte Barrichello uit met slechts een dikke bovenlip. Op zaterdag overleed collega-coureur Roland Ratzenberg na een gruwelijke crash tijdens de kwalificatie. Direct na de crash spreekt het gezicht van Ayrton boekdelen. Ongeloof, angst, tranen. De zondag kwam snel nabij en het gevoel met zijn Williams was slecht. Toch klokte de Braziliaan de eerste tijd. Zondag moest er geracet worden, maar voor aanvang van liet Senna aan dokter Sid Watkins weten niet te willen racen. Zijn gevoel was niet goed. Ayrton hield van vissen en Sid Watkins ook. Die vertelde hem nog “waarom stop je niet met de formule 1 en gaan we vissen”? “I can’t stop racing”, was het antwoord. Enkele ronden later gebeurde er iets wat niemand voor mogelijk hield. De raceheld schoot in de Tamburello-bocht rechtdoor en de rest is geschiedenis. De drievoudig wereldkampioen had geen schijn van kans toen een stuk van zijn voorwielophanging zijn helm doorboorde. 15 centimter naar boven of onder en hij was waarschijnlijk lopend op de paddock teruggekomen. Sid Watkins was snel ter plaatse en had direct door dat Senna deze strijd nooit kon winnen. Later in een interview verklaarde Watkins dat hij getuige was van iets bijzonders: “Ik wist al snel dat hij een fatale hoofdwond had. Toen zuchtte hij en ontspande zijn lichaam. Dat was het moment waarop ik dacht, en ik ben niet gelovig, dat zijn geest vertrok.”
Zonder zijn races live te hebben gezien, heb ik Senna de laatste jaren leren kennen als één van de meest pure formule 1 coureurs ooit. Iemand met een hart van goud, trots op zijn land, met soms omstreden acties en emotie. Geen enkele coureur is vergelijkbaar. Ook Schumacher niet. En ook Max niet. Hamilton niet en Vettel ook niet. Hakkinen niet en Alonso misschien iets meer in zijn buurt. Toen Senna om het leven kwam, stichtte zijn zus de Ayrton Senna Foundation. Alain Prost werd ambassadeur van de stichting. Hard tegen hard op het circuit en daarbuiten. Elkaar niet kunnen luchten, onmogelijk om samen te werken. Maar al dat is zo relatief. Als het er echt om gaat, dan sta je voor elkaar. Het bevestigt voor mij maar eens te meer dat het vaak zo onbelangrijk is waar we ons druk over maken. En elk mens heeft Senna’s en Prost’s in zijn leven. De kunst is daar iets positiefs mee te doen.
