PANTA RHEI

Alles stroomt. De werkelijk is voortdurend in verandering. Een mens kan een identieke ervaring niet twee keer herhalen. Immers, de tweede keer is alles anders. Alles – zoals het ons lijkt. En de grap is: wij veranderen mee. Met alles wat om ons heen verandert. Of we dat nu willen of niet. Van de kleinste zandkorrel tot aan de sterren in de hemel. Alleen de verandering is werkelijk en elk ding is in wezen slechts een product van de verbeelding van de mens.

Panta rhei is een Griekse uitdrukking van de belangrijke filosoof Heraclitus. Hij leefde lang, lang geleden. Zo rond 500 voor Christus. Sinds die tijd is veel veranderd. Grapje. Maar waar. Zonder verandering kan niet bestaan, zei hij. Je kunt niet twee keer afdalen in dezelfde rivier en je kunt een sterfelijke substantie in dezelfde staat niet twee keer aanraken, maar vanwege de onstuimigheid en de snelheid van verandering verspreidt en verzamelt het zich, komt en gaat. De rivier is een mooie beeldspraak en heeft continue stroom van zijn wateren. Dat maakt het onmogelijk om je er meer dan eens in onder te dompelen. De tweede keer zou het namelijk niet langer de rivier zijn dan voorheen. De uitdrukking wordt vaak gebruikt als alles gaat voorbij. Problemen, obstakels, pijn. Ze kunnen overwonnen worden omdat ze onderhevig zijn aan veranderingen als gevolg van het verstrijken van de tijd. Dit jaar is het alweer 10 jaar en 15 jaar geleden. Inderdaad panta rhei, maar ook niet meer dan dat.