Ait sapientem nulla re vera, sic quod sapiens cogitat?

Joe! Dit wordt een aardig lang, maar interessant artikel! De titel is overigens Latijns. Met dank aan Google Translate. Handig ding. Er staat (hoop ik): is de wijze mens echt zo wijs als hij denkt? Het begon eens lang, lang geleden met mijn interesse in wetenschap, evolutie, maar ook het begin van alles. Ofja, dat lange valt ook wel weer mee hoor. Techniek die we tegenwoordig inzetten en de ongekende snelheid waarmee we onszelf en ook vooral de technische gadgets die we gebruiken, ontwikkelen. Ik kan me nog herinneren dat we thuis ADSL kregen. Dat pokke-kreng van een bordeauxrode modem werkte vaak niet mee. Het lampje bleef niet branden! En het moest wel blijven branden, want anders was er geen internetverbinding. Twee jaar terug stond ik op de Galapagoseilanden en aanschouwde ik de pracht van de natuur. Ongerepte gebieden, wat hutjes langs een strand. Dieren die totaal niet schuw zijn en die ongevaarlijk zijn (of tenminste lijken) voor mensen. Hoe heeft de evolutie het zover gebracht? Hoe zijn de piramides gemaakt? Hoe zijn mensen zo slim geworden, zodat jij en ik niet alleen een onderbewustzijn hebben, maar ook een bewustzijn? Dat we dingen leren, ook al duurt dat relatief lang. Emoties die we kennen, omgang met anderen wat op veel verschillende manieren kan gebeuren. En ook gaat er vaker door mijn hoofd wat we in hemelsnaam allemaal met elkaar hebben gecreëerd. De continue ‘rush’ van het leven. Voor je het weet zit je er middenin terwijl je het niet eens doorhebt. Ook ik niet altijd. Het boek Sapiens stond al een tijdje in mijn kast. Totdat ik het er twee weken terug uit haalde en met veel plezier aan ben begonnen. Ik heb gedurende de leesrit (natuurlijk) wat – in mijn ogen – interessante dingen opgeschreven in mijn kladblok op de iPhone. Ook zo’n handigheidje tegenwoordig. Het wordt eens tijd dat tikken niet meer nodig is en er gewoon teksten digitaal tevoorschijn komen op basis van wat ik denk. Moet toch niet zo lang meer duren, toch?

Dus bij deze mijn groepje-6 boekenverslag van Sapiens. Auteur is Yuval Noah Harari: een Israelische historicus, filosoof en futuroloog. Ik denk een new-age beroemd persoon die waarschijnlijk met zijn theorieën nog wel het één en ander teweeg gaat brengen. Hier en daar zullen hieronder zeker wat teksten overeen komen met wat in zijn boek staat. Mocht meneer Harari dit lezen: het is niet mijn bedoeling plagiaat te plegen. Op zich wel een interessante hypothese om te onderzoeken of ik hier ongestraft teksten uit boeken kan plaatsen, zonder dat iemand dit doorheeft. De onderzoekendheid van de nieuwe mens zullen we maar zeggen.

Conclusie. Wat een te gek boek en wat een mooie inzichten. Wij ‘wijze mensen’ bestaan nu zo’n 70.000 jaar. We hebben onze primitieve voorouders uitgeroeid – die deden er niet zo toe – en staan bovenaan de voedselketen. Nog wel. Sindsdien hebben we niet zo’n mooie dingen gedaan. We hebben in onze eerste jaren als homo sapiens vooral gejaagd en verzameld. In de zogenaamde cognitieve revolutie hebben we – wat heet – complexe culturen hebben opgezet. Toen gingen we dieren en gewassen cultiveren. Jagen en verzamelen was zo ouderwets! Dat was een logische stap toch? Je hoeft immers niet meer achter dieren aan en planten zoeken in de bossen. Nee, we zetten die gewoon op een stuk grond van een paar vierkante meter. Grond genoeg. Deze agrarische revolutie was geboren en de stress deed z’n intree. Het mag namelijk niet te veel of te weinig regenen. En van huis weg gaan met van allerhande kostbaarheden in dat huis, zorgt ervoor dat je het misschien wel verliest. Het was toen zo’n 12.000 jaar geleden vanaf vandaag. Was dat vooruitgang? We zetten voet aan land waar nog geen mens is geweest en binnen no time hebben we vele diersoorten uitgeroeid. Onze biologie is wat we zijn, maar alle culturen, politieke stromingen, ideologieën hebben we zelf verzonnen. We leven in een imaginaire realiteit. Wel meerdere. Naast elkaar, door elkaar. Soms kunnen we de andere realiteit niet zien of luchten en dan branden we die plat. We gingen ver varen, handel bedrijven. Sommige Europeanen hebben de overzeese culturen vermorzeld. Andere, biologisch gelijke sapiens tot slaaf gebombardeerd. Ook wij Nederlanders. Daar waren we ‘goed’ in. Door voorop te lopen met techniek en wetenschap. Oorlogen voeren voor macht, geld en welvaart. De ene sterke wereldleider werd jaren later overrompeld door een land dat nog meer progressie had. Het gaat immers om evolutie en ontwikkeling. Van zorgen voor elkaar en echt samen leven zijn we gegaan naar een tijd waarin tegenwoordig vooral het individu voorop staat. Een 500 jaar zitten we nu in de zogenaamde wetenschappelijke revolutie. Grote denkers, oorlogen die om ras en aanzien gaan. Filosofen die de wereld verklaren. Nog niet zo lang geleden is dat allemaal gestart, maar wat gaat die vooruitgang ongekend snel! Liberaliteit is ‘doe wat je goed vindt’ en met het kapitalisme gaat het om geld verdienen en meer en meer. Nu staan we aan de vooravond van ons einde. Genetische modificatie van DNA die supermensen creëert. We hebben Hitler toch net de das om gedaan? Of hij zichzelf? Of we worden cyborgs die ook in die zin supermensen zijn. Of we gaan naar een compleet nieuwe mens-zijn toe. Eentje die ons als ‘wijze mensen’ gaat vervagen. Drink er nog maar eentje zou ik zeggen.

Lang, lang geleden

Lang, lang geleden ontstond de mens, de homo, ergens in Oost-Afrika als een ‘verbeterde’ aftakking van een apengeslacht. Dat was zo’n 2,5 miljoen jaar geleden. Als je vanaf morgen telt, dan is het een dag eerder. Een groepje van deze mensen, ook wel archaïsche mannen en vrouwen genoemd, gingen zwerven over de wereld. Hoe ze daar kwamen: no clue. Deze mensen pasten zich aan op het gebied waar ze leefden. Een dichte jungle vroeg om een huid die daartegen bestand was. Het zorgde in elk geval voor het ontstaan van verschillende menssoorten, zoals Neanderthalers (in Europa en West Azië), Homo Erectus (in Oost Azië) en de Homo Denisova (in Siberië). Er bestaan verschillende theorieën over het ontstaan van de homo sapiens. Eéntje daarvan is dat onze soort is ontstaan door de mening van andere mens-soorten.

De eerste sapiens waren mensen die jaagden en verzamelden. Dieren, planten, wilde vruchten, noem maar op. Om te leven, zichzelf te voeden en kinderen op te laten groeien. Ze hadden stenen gereedschappen en verbeterden die continue. De verzamellaarseconomie gaf de mensen een interessant leven. Ze werkte ongeveer 35-45 uur per week. Jaagden maar eens in de drie dagen en het verzamelen kostte ongeveer drie tot zes uur per dag. Huishoudelijke taken waren er bijna niet, dus de conclusie is dat ze het ‘beter’ hadden dan in onze huidige tijd. Geen borden om te wassen, luiers te verschonen, boeken te lezen, douches te poetsen, rekeningen te betalen en gras om te maaien.

Er zijn aanwijzingen dat de grootte van het gemiddelde sapiensbrein daadwerkelijk is afgenomen sinds de tijd van de verzamelaars. In hun tijd waren er buitengewone mentale vermogens nodig om te overleven, en dat gold voor iedereen. Gevaar voor dieren, continu op zoek naar genoeg voedsel, rekening houden met jaargetijden, onderdak voor iedereen. En dat in combinatie met het opvoeden van kinderen. Later in de tijd – met de opkomst van landbouw en industrie – konden mensen zich steeds meer verlaten op de vaardigheden van anderen, zodat er nieuwe ‘niches voor imbecielen’ ontstonden. Je kon overleven en je oninteressante genen doorgeven aan de volgende generatie door te werken als waterdrager of lopendebandarbeider.

De agrarische revolutie

2,5 miljoen jaar lang voedden mensen zich door planten te verzamelen en op dieren te jagen. Dit alles veranderde zo’n 10.000 jaar geleden toen sapiens bijna al hun tijd en energie gingen steken in het manipuleren van de levensloop van een paar dieren en plantensoorten. De agrarische revolutie. Mensen gingen tarwe verbouwen, rijstvelden aanleggen, geiten, ezels, varkens en kippen houden. Dit alles zou meer fruit, graan en vlees opleveren. Het was een revolutionaire verandering in de leefwijze van de mens.

Onderzoek aan oeroude skeletten wijst uit dat de overgang van jagen en verzamelen naar landbouw een vloedgolf aan nieuwe aandoeningen met zich meebracht. Artritis en hernia’s. Menselijke lichamen waren niet gemaakt om akkers te wieden, stenen weg te slepen, emmers water te dragen. Er ontpopten zich agrarische revoluties in sommige delen van de wereld. Delen waar planten zich leenden om te worden verbouwd, zoals tarwe, aardappels en vruchten. Verzamelaars werden boeren. Het lijkt erop dat dit zo rond 850 voor Christus was in het Midden-Oosten. Het nomadische bestaan werd ingeruild voor het wonen in een dorp. Vrouwen konden nu elk jaar een kind krijgen en de bevolking nam flink toe, onder andere door het verbouwen van etenswaar, waardoor er meer en meer continu voedsel beschikbaar was. Het is een beetje een paradox, want met meer mensen zijn er ook meer monden om te voeden. Dus moest er harder gewerkt worden, maar met de groeiende bevolking liep dat niet altijd goed. In de meeste agrarische samenlevingen stierf 1 op de 3 kinderen voor het 20e levensjaar. En de permanente steden werden broeihaarden van ziektes en infecties. De mensen die in die tijd leefden hadden geen idee wat er gebeurde. De nieuwe generatie leefde voortbordurend op de vorige generatie, met hier en daar kleine aanpassingen. Als je ‘er zo in zit’ zie je het grotere geheel niet (meer). Waarom stopten de mensen niet met boeren toen het plan averechts werkte? Aan de ene kant omdat het generaties duurde voordat al die kleine veranderingen leidden tot een verandering van de samenleving. Toen het eenmaal zo ver was, herinnerde niemand zich mee hoe het vroeger was en dat ze toen anders hadden geleefd. En aan de andere kant omdat de bevolkingsgroei de terugweg afsneed. Welke mensen moesten zich vrijwillig aanmelden voor de hongerdood? Een dilemma.

Het afsnijden van de terugweg is ook tegenwoordig nog relevant. Je bent begin twintig en hoog afgestudeerd aan een universiteit. Met duizenden euro’s studieschuld ga je aan de slag met een veeleisende baan bij een grote multinational met het vaste voornemen om met hard werken op je 35e te gaan doen wat je altijd al hebt willen doen. De volgende jaren staan in het teken van hard werken om goed geld te verdienen. De studieschuld moet weg, je wil ook leven en je hebt die droom. Je komt een leuke meid tegen. Het klikt. Na vijf jaar is het tijd om je te gaan settelen. Samen koop je een huis en ja, daar mag ook wel een kind bij! Als je 35 bent heb je ene hoge hypotheek, schoolgaande kinderen en het idee dat het leven niet de moeite waarde is zonder twee auto’s, dure spullen en verre vakanties. Je kunt niet zomaar stoppen met werken, want dan spat alles (potentieel) wat je hebt uit elkaar. Dus ga je maar door met werken en je leven…

Het verhaal om dingen leuker, interessanter, beter, meer luxe, eenvoudiger te maken is niet bedacht om mensen van dat nieuwe afhankelijk te maken. Maar dat is wel wat het uiteindelijk doet. Of het nu boeren is of elke dag naar het werk gaan om je hypotheek te betalen en e-mails te sturen.

Onze zelf gecreëerde, denkbeeldige realiteit

Je hebt bomen, rivieren, leeuwen, katten, regen en vuur. En je hebt ook goden, naties, corporaties, culturen, bewegingen en ‘Call of Duty clans’. Door de jaren heen is die tweede opsomming steeds sterker geworden. En dan heb ik het niet (alleen) over Call of Duty natuurlijk. Of FUT. De tweede opsomming heeft de eerste opsomming onderdanig gemaakt en die laatste is tegenwoordig afhankelijk van de genade van goden, naties, corporaties en culturen. We leven in een dubbelzinnige realiteit: aan de ene kant de realiteit van de natuurlijke en biologische dingen op onze aarde, en aan de andere kant dat wat we zelf hebben gemaakt. Onze imaginaire realiteit. En dat begon al sinds de cognitieve revolutie.

Wat denk je hier van? Vroeger was het de theorie dat er geen monogamie was. Vrouwen kregen kinderen, hadden voortdurend seks (ook tijdens zwangerschap) en daarom was niet helder wie de vader van een kind was. Alle volwassenen zorgden daarom even goed voor de kleintjes en brachten ze allemaal even goed groot.

De imaginaire realiteiten in onze wereld als homo sapiens zijn ongekend. Jezus predikte over zijn geloof en naastenliefde en had daardoor volgers. Hij dwong mensen niet om hem te volgen of naar hem te luisteren, maar vertelde zijn verhaal. De Romeinen pakten het anders aan. Er moest naar Rome worden geluisterd en de Romeinse organisatie was er eentje met hiërarchie en kenden groepen met mensen. Bijvoorbeeld de normale burgers. Wij Nederlanders voeren de oceaan over en koloniseerden landen en mensen in Oost-Indië. We maakten mensen die daar woonden tot slaaf, lieten ze werken en verhandelden ze. Bah. Het socialisme in het begin van de 19e eeuw streefde naar gelijkheid, sociale rechtvaardigheid en solidariteit. Een mooie ambitie, nietwaar? Allemaal vormen van imaginaire realiteiten en ordes. En dat zijn dit er slechts een handje vol. Het kenmerk van een imaginaire orde is overigens dat het niet afhankelijk is van de opvatting of het bewustzijn van één individu, maar door een netwerk van mensen. Andere voorbeelden zijn de dollar, politieke bewegingen, een bedrijf of voetbalclub. Het veranderen van imaginaire ordes is overigens verrekte lastig. Het bewustzijn van miljarden mensen moet namelijk worden veranderd. Hoe krijg je IS neergehaald? Hoe lang heeft het geduurd voordat de Nazi’s met de grond plat werden gemaakt? De ‘grap’ is dat je moet samenwerken om imaginaire ordes te veranderen. Alleen… daarmee wordt een nieuwe mythe gemaakt. Je gaat dus geloven in een andere, alternatieve imaginaire orde. Er bestaat daarom geen uitweg (meer). Als we de muren van onze gevangenis afbreken en de vrijheid tegemoet rennen, rennen we in feite alleen maar de iets ruimere luchtplaats van een grotere gevangenis op. Alweer een dilemma. Leuk he.

Iets om trots op te zijn

De dipritodon. Google maar eens. Het grootste geslacht buideldieren dat leefde tussen 2 miljoen en 50.000 jaar geleden in Australië. Gemiddeld gewicht: 2,5 ton. Grootste roofdier van het continent. Had nog nooit een mens gezien. En viel dood neer toen de eerste sapiens voet aan wal zetten in Australië. Leave nothing but foodprints’, zeggen de Urbexers tegenwoordig. Nou, dat was toen nog niet zo. Grote dieren planten zich langzaam voort, zijn mensen niet gewend en dus ook niet bang en daarnaast brandden de eerste mensen grote bosgebieden plat, wat het ecosysteem en de flora aanpaste. Planten en bomen die gegeten werden. Er werden meer dipritodons gedood dan er geboren werden en dan is het een kwestie van tijd totdat de laatste het loodje legt. Een ander voorbeeld is de mammoet die op het eiland Wrangel leefde in de noordelijke IJszee, zo’n 200km ten noorden van de huidige Siberische kust. De mammoeten hadden miljoenen jaren gefloreerd, maar toen de mensen zich gingen verspreiden, trokken de mammoeten zich terug. Tienduizend jaar geleden waren er alleen op Wrangel nog mammoeten, die uitstierven toen de eerste mens daar voet aan was zette. Volgens huidige schattingen verloor Noord-Amerika in korte tijd 34 van zijn 47 genera van grote zoogdieren. Zuid-Amerika 50 van 60. De sabeltandkatten verdwenen net zo hard als de grondluiaards, kingsize leeuwen, inheemse Amerikaanse paarden en kameleons, reuzenknaagdieren en mammoeten.

Hoe moet het zijn geweest? Kun jij je dit inbeelden? Ik niet. Je stapt op een schip en vaart naar een onbekende bestemming. Je komt aan op een eiland waar nog nooit iemand is geweest. Dat moet toch magnifiek zijn. Nieuwe dieren ontdekken waar je niet van wist wat het was. Vruchten tegenkomen en denken: kan ik die eten of toch beter van niet? Ik zou het wel aandurven denk ik (en dat zeg ik nu stoer al lekker zittend in mijn stoel terwijl ik deze blog tik)…

De overall conclusie is trouwens echt dat wij als mensen dieren uitroeiden. De mooie Galapagoseilanden bleven echter tot de 19e eeuw onbewoond door mensen, zodat de unieke dierenwereld daar bewaard bleef. De reuzenschildpadden kennen bijvoorbeeld geen angst voor mensen – ik heb het zelf gezien. De zoogdieren in de zeeën zijn tot nu toe aardig bespaard gebleven. Maar als we zo doorgaan met de industriële vervuiling en overbevissing, dan zullen waarschijnlijk de walvissen, haaien, tonijnen en dolfijnen hetzelfde lot hebben als de diprotodons, grondluiaards en mammoeten. We zijn niks veranderd in al die jaren.

De wetenschappelijk revolutie

De wetenschappelijke revolutie is een periode in de geschiedenis  waarin klassiek-religieuze ideeën plaatsmaakten voor modern-wetenschappelijke ideeën. Tijdens de revolutie vond een ingrijpende verandering plaats in de inzichten in de natuurkunde, wiskunde, sterrenkunde, scheikunde en biologie en de manier waarop deze wetenschappen bedreven werden. Eeuwenlang had men volstaan met het doorgeven van de verworvenheden van de wetenschap uit de Klassieke Oudheid. In de astronomie werd bijvoorbeeld van generatie op generatie het model doorgeven dat de aarde in het midden van het heelal stond. Dat veranderde via een doorbraak die de eerste telescoop opleverde. Het menselijk lichaam werd ontrafeld door moderne anatomie, geleerden produceerde boeken en gaven kennis door, de elementenleer als basis voor de scheikunde werd gevormd en maakte plaats voor de theorie van de klassieke elementen, magnetisme en elektriciteit werden onderzocht, de microscoop werd gebruikt om biologische waarnemingen te doen en de wetten van de beweging van objecten werden opgeschreven in de natuurkunde.

De wetenschappelijke revolutie was een revolutie van onwetendheid. De grote ontdekking daarvan was dat mensen de antwoorden op de allerbelangrijkste vragen niet kenden. Dit dreef onderzoek en wetenschap. In de periode hiervoor – met de premoderne kennistradities – zoals de islam en christendom, was het uitgangspunt dat alles wat we echt over de wereld moeten weten al bekend is. De goden of almachtigen hadden dit geopenbaard in heiligen geschriften en orale tradities. Dit alles veranderde in rap tempo. Ook werd er geinvesteerd. Met bijvoorbeeld de Fransen, Engelsen en Nederlanders als grote winnaars. Investeren van je geld leverde namelijk geld op. En je wist dat je jouw inleg plus rendement ook daadwerkelijk terug kreeg. Hoe anders dan investeren in het oude Spaanse rijk. Daar kon je naar je centen fluiten. Sterker nog, je kon meer lappen omdat je blijkbaar geld had en zo niet, dan vloog je de   cel in. Lekker dan.

De wetenschap had hoogtijdagen en dat zorgde voor grote vloten die over de wereld reisden. Nieuwe continenten werden ondekt – al woonden er ook al mensen – en ingenomen. Zo werden bijvoorbeeld de Maya’s en Azteken onaangenaam verrast door de Spanjaarden. Ze hadden namelijk geen idee van hun omgeving. Toen de Spaande gasten langskwamen met hun grote schepen hadden zij wapens die superieur waren aan die van de inheemse volkeren. Ze hadden ziektes bij zich waar ze resistent voor waren, maar waar Maya’s van stierven. De wereld werd verdeeld over een aantal machtige landen. We weten het allemaal wel. Het meest beslissende moment in de ontwikkeling die we doormaakten was in de ochtend van 16 juli 1945. Toen brachten Amerikaanse wetenschappers de eerste atoombom tot ontploffing bij Alamogordo in New Mexico. Vanaf dat moment had de mensheid niet alleen het vermogen om de geschiedenis te veranderen, maar ook om er eventueel een einde aan te maken. “In tijden van oorlog is de innovatie maximaal”. Ooit eens ergens gehoord en het klopt. Toen de eerste Wereldoorlog verzande werden wetenschappers ingezet om de impasse te doorbreken. Het gevolg was een constante stroom aan nieuwe gevechtsvliegtuigen, gifgas, tanks, onderzeeërs en steeds efficiëntere machinegeweren, artillerie, vuurwapens en bommen. In de tweede Wereldoorlog was de rol van de wetenschap nog groter. Duitsland was verliezende, maar geloofde dat ze het tij nog konden keren doordat ze dachten dat hun wetenschappers voor een grote doorbraak stonden qua wonderwapens. Toen Duitsland zich al had overgegeven verzette Japan zich nog steeds. Twee weken en twee atoombommen later gaf Japan zich over…

El fin del hombre

Wat is zinvol in je leven en wat maakt mensen gelukkig? In de middeleeuwen waren mensen gelukkig, omdat ze de zin van het leven vonden in collectieve waanvoorstellingen over het hiernamaals. Wat we weten heeft het menselijk leven vanuit zuiver wetenschappelijk oogpunt geen betekenis. We zijn de uitkomst van blinde evolutionaire processen die opereren zonder doel of reden. Als de aarde vandaag zou ontploffen, zou het heelal hoogstwaarschijnlijk gewoon zijn gang blijven gaan. Alle vormen van betekenis die mensen aan hun leven toeschrijven zijn ik feite waanvoorstellingen. De middeleeuwers waren niet bedrieglijker dan de moderne humanistische, kapitalistische betekenis die moderne mensen erin zien. Dus misschien komt geluk wel neer op het synchroniseren van je persoonlijke waanideeën over zingeving met de heersende collectieve waanideeën. Is geluk echt afhankelijk van zelfbedrog?

Tegenwoordig leven we in een liberale tijd, waarin subjectieve gevoelens van ons mensen heilig zijn. ‘Wees jezelf’. ‘Luister naar je innerlijke stem’. ‘Volg je hart’. Alles is subjectief. Ook geluk. Ieder individu weet als geen ander of hij of zij gelukkig is of niet. Terwijl de meeste religies en ideologieën uit de geschiedenis predikten dat er objectieve standaarden bestonden voor wat goed of slecht was en hoe alles moet zijn. Het boeddhisme deelt de primaire biologische benadering van geluk, namelijk dat dit voortvloeit uit processen binnen ons lichaam en niet uit gebeurtenissen in de buitenwereld.

Een kijkje in de toekomst toont ons dat het nagenoeg vast staat dat intelligent design de natuurlijke selectie gaat vervangen. Is dit onderdeel van ons evolutieproces? Of door biologische modificatie, of door de bouw van cyborgs of door de constructie van anorganisch leven. Ofwel AI. In de biologische modificatie zijn we al ver. Dat vertelde Robert Dijkgraaf pas nog in DWDD University. Dus dat is waar! Wetenschappers kunnen tegenwoordig op cellen, celkernen en DNA veranderingen doorvoeren. Het zorgt weliswaar voor een stortvloed aan ethische, politieke en ideologische vraagstukken, maar óf het doorgaat is geen vraag meer. Het gebeurt namelijk al. Misschien loopt de nieuwe Hitler al rond die de nieuwe Ariër wil maken. Ik denk van wel. Een team heeft pas het gnoom van manmoeten in kaart gebracht en nu willen ze in een bevruchte eicel van een olifant het DNA vervangen door gereconstrueerd mammoet DNA. Ze verwachten daarna de geboorte van de eerste mammoet sinds 5000 jaar. We hebben ze immers ook uitgeroeid, dus hoe mooi is het om die fout terug te draaien? Gek hoor. Cyborgs maken kan ook al. Mensen hebben robot ledematen die door hun gedachtes worden aangestuurd. Oké, het moeten nog bewuste gedachtes zijn, maar toch. Het lijkt een kwestie van tijd voor de echte blade runners rondlopen en dat het cool is dat als je volwassen bent, je benen eraf laat zagen. Robotbenen zijn namelijk ‘de bom’. Overigens is dit mijn eigen interpretatie. Jeetje. Anorganisch leven is er eentje waar ik al veel over heb gelezen en ook het één en ander over heb gepost. Computers kunnen de elektrische signalen van het menselijke brein lezen en andersom ook signalen uitzenden die het brein kan lezen. Er bestaat zelfs een project – dat met miljarden wordt gefinancierd – om een menselijk brein in de computer na te bootsen. Wat gebeurt er met herinneringen, ons bewustzijn en onze identiteit? Die bestaat zeker en vast niet meer in de vorm en manier zoals we dat nu kennen. Je hoeft niet te luisteren, lezen, studeren, of voorstellen, maar kunt het overhalen alsof het zijn eigen herinneringen zijn. En laat staan het creëren van superintelligentie.

En nu? Gaat er een nieuwe bovenmenselijke elite ontstaan of mogen alle mensen verhoogde vermogens krijgen? Gaat het kapitalisme het winnen van politiek en ethiek onder het mom van ‘ja, dan kunnen we enge ziektes uitroeien’? Als dit zo doorgaat dan komt er een nieuwe periode in de geschiedenis. Eentje die fundamentele veranderingen met zich meebrengt in het mens zijn. Als het doek inderdaad op het punt staat te vallen voor onze sapiensgeschiedenis, dan moeten wij, de leden van een van de laatste sapiensgeneraties, toch echt de tijd nemen om één vraag te beantwoorden: ‘wat willen we worden?’ Deze vraag heb ik één-op-één gejat.

THE END.